Clickertraining voor katten: de truc met de klik
13.03.2025 - Leestijd: 2 minuten
Wil je jouw kat kleine trucjes of kunstjes leren? Dan heb je veel geduld en effectieve strategieën nodig om succes te boeken. Elke kat heeft namelijk haar eigen kijk op samenwerking. Sommige katten zijn enthousiast en leergierig, terwijl andere meer overtuigingskracht vereisen. Handige trainingsmethoden kunnen helpen om het leerproces te vergemakkelijken – en clickertraining is daar een goed voorbeeld van.
Wat is een clicker precies?
Eenvoudig gezegd is clickertraining een methode waarbij gewenst gedrag wordt versterkt door een geluidssignaal. Het clickerapparaat zelf is een klein kastje met een drukknop, waarin een stalen strip is gemonteerd. Wanneer je op de knop drukt, buigt deze strip en produceert hij een kort, scherp klikgeluid.
Standaard clickers zijn gebruiksvriendelijk, passen in elke broekzak en kunnen met een polsband of nekkoord gemakkelijk worden meegedragen, zodat ze altijd binnen handbereik zijn. Maar in principe kan een clicker worden vervangen door andere geluidssignalen – bijvoorbeeld een bel, toeter of fluitje.
Belangrijk is dat het geluid luid genoeg is om de aandacht van de kat te trekken en niet in haar omgeving voorkomt. Ook moet je bij het starten van de clickertraining één specifiek geluid kiezen en dit niet meer veranderen. In tegenstelling tot de menselijke stem is een clicksignaal altijd consistent en emotievrij, wat de training betrouwbaarder maakt.
Hoe werkt clickertraining op gedragsniveau?
Clickertraining, ofwel “clickeren”, is gebaseerd op methoden uit de gedragswetenschap. Als voorbereiding wordt gebruikgemaakt van klassieke conditionering volgens Pavlov, die vervolgens wordt uitgebreid met operante conditionering volgens Skinner. Om dit beter te begrijpen, is een korte uitleg over deze leerprocessen nodig:
Vergelijking: Klassieke en operante conditionering
- Klassieke conditionering: De Russische fysioloog Ivan Petrovitsj Pavlov voerde begin 20e eeuw experimenten uit met aangeboren (onvoorwaardelijke) reflexen, die hij koppelde aan nieuwe (voorwaardelijke) reacties.
In zijn beroemde experiment – het “Pavlov-effect” – kwijlde een hond automatisch bij het zien van voedsel. Het geluid van een bel had in eerste instantie geen effect. Echter, wanneer het belgeluid steeds samen met het voer werd aangeboden, begon de hond ook te kwijlen bij alleen het geluid van de bel. De hond had geleerd om de neutrale prikkel (bel) te koppelen aan de onvoorwaardelijke respons (kwijlen door voedsel). - Operante conditionering: De Amerikaanse psycholoog B. F. Skinner bouwde voort op Pavlovs inzichten en ontwikkelde de operante conditionering. Dit proces draait om gedrag dat door een beloning wordt versterkt.
In zijn bekende experiment, de “Skinner Box”, werd een rat beloond met voedsel wanneer hij een hendel indrukte nadat een lampje in de kooi oplichtte. De rat leerde door herhaling dat een actie (hendel indrukken) leidt tot een beloning.
Bij clickertraining werkt de clicker als neutrale prikkel. Door direct na het klikgeluid een beloning te geven – meestal een lekkernij – leert de kat, net als Pavlovs honden, om het geluid van de clicker te koppelen aan een positieve uitkomst. Hierdoor ontstaat een nauwkeurige en effectieve leerimpuls.
Hoe verloopt een clickertraining stap voor stap?
Clickertraining bestaat uit verschillende leerfasen:
Leerfasen van clickertraining
- Verbindingsfase
Allereerst moet je kat de klik koppelen aan een beloning. De tijd waarin een kat het verband tussen geluid en voer leert, ligt slechts tussen 0,5 en 0,7 seconden. Zorg ervoor dat je kat het snoepje niet vooraf ziet.
Houd de beloning verborgen in je ene hand, klik met de andere hand en geef vervolgens onmiddellijk het snoepje. Reageer niet op bedelgedrag en zorg ervoor dat je kat niet afgeleid is. - Beloning
Beloon tijdens de training direct het gewenste gedrag, of dit nu spontaan gebeurt of door een oefening wordt uitgelokt. Een eenvoudig voorbeeld: je wilt dat je kat op een stoel springt. Lok haar naar de stoel en klik precies op het moment dat ze springt. Geef haar daarna direct een beloning. - Scherp waarnemen (snapshot-moment)
Het klikgeluid moet exact op het moment van het gewenste gedrag plaatsvinden. Het vervangt de beloning niet, maar markeert voor de kat het juiste moment, en kondigt aan dat een beloning volgt. - Stapsgewijze begeleiding
Als je kat stapsgewijs in de richting van het gewenste gedrag beweegt, beloon dan ook deze tussenstappen.
Voorbeeld: wil je dat je kat op een kussen gaat zitten? Beloon haar al wanneer ze naar het kussen toeloopt en begeleid haar stap voor stap tot ze daadwerkelijk gaat zitten.
Welke oefeningen kan ik doen met clickertraining voor katten?
Geschikte oefeningen voor clickertraining met katten zijn onder andere:
- Zit en blijf – De kat moet op een bepaalde plek gaan zitten, bijvoorbeeld op een stoel.
- Target-training – De kat moet een doelwit met haar neus aanraken of ernaartoe lopen. Hiervoor kun je een stok met een klein object aan het uiteinde gebruiken.
- Specifieke bewegingen – Zodra de kat vertrouwd is met de targetstick, kun je haar aanmoedigen om op haar achterpoten te staan of zitten, of specifieke bewegingen uit te voeren, zoals in een cirkel lopen.
- Poot geven – De kat leert om haar poot aan te bieden in ruil voor een beloning.
- Springen – Over kleine hindernissen of door een hoepel springen.
- Verstopspelletjes – Katten houden ervan om zich te verstoppen en te loeren. Met manden, kattentunnels en kartonnen dozen of door jezelf achter meubels of deuren te verstoppen, kun je een leuk zoekspel ontwikkelen.
