De lichaamstaal van je kat leren begrijpen

Katten behoren tot de meer stille dieren. Dit is logisch als je kijkt naar hun natuurlijke levenswijze: tijdens de jacht is stilte een voordeel. In tegenstelling tot groepsdieren zoals zwerm- of kuddedieren, hoeven katten geen stemcontact over lange afstanden te onderhouden met soortgenoten.

Verbale communicatie bij katten beperkt zich meestal tot enkele specifieke situaties: contactroepen tussen moeder en kittens, dreigend of imponerend gedrag door indrukwekkend gesis en de bekende kattenserenades tijdens de paringstijd.

Voor het dagelijkse contact met andere katten spelen geurstoffen en visuele signalen een essentiële rol. Door middel van blikrichting, lichaamshouding en de stand van oren, snorharen en staart laten katten elkaar weten hoe ze zich voelen, of ze klaar zijn voor een gevecht of juist een vriendelijke benadering zoeken.

Als mens kun je niet communiceren via specifieke kattengeluiden of geurstoffen. Daarom moet je letten op de visuele signalen die je kat uitzendt via lichaamshouding, ogen, en de stand van oren en staart.

Belangrijk hierbij is dat je nooit slechts één signaal op zichzelf interpreteert, maar altijd het geheel van signalen bekijkt. Een starende blik in combinatie met opgerichte oren kan iets totaal anders betekenen dan een starende blik met naar achteren gelegde oren.

Belangrijke informatie over de gemoedstoestand van je kat kun je aflezen aan de volgende lichaamsdelen.

De grote ogen van een kat zijn haar meest uitdrukkingsvolle kenmerk en voor veel mensen fascinerend. Dit komt deels doordat katten minder vaak hoeven te knipperen dan mensen om hun ogen vochtig te houden. Hierdoor ontstaat het kenmerkende “staren”.

De wijdte van de ogen geeft een hint over de stemming: wijde ogen wijzen op aandacht, terwijl halfgesloten oogleden ontspanning verraden. Aandacht is echter niet altijd positief: zowel een bange als een agressieve kat heeft vaak wijd open ogen.

Zijn de pupillen verwijd, dan kan dit wijzen op stress of opwinding – zowel negatief (bijvoorbeeld angst) als positief (zoals bij het zien van een gevulde voerbak). Zijn de pupillen smal, dan betekent dit meestal ontspanning. Let er bij de interpretatie echter op dat de lichtomstandigheden een grote rol spelen: bij weinig licht worden de pupillen automatisch groter, zonder dat de kat opgewonden is.

Ook de blikrichting speelt een belangrijke rol in de kattentaal.

Je kat kan haar oorschelpen onafhankelijk van elkaar bewegen. De stand van de oren geeft veel prijs over haar emoties.

Vooruit gerichte oren betekenen aandacht en concentratie. Zijn de oren licht naar buiten gericht, dan is de kat ontspannen. Oren die gespitst maar zijwaarts gedraaid zijn, wijzen op onvrede en kunnen, afhankelijk van de situatie, een dreiging zijn. Staan de oren duidelijk schuin opzij, dan betekent dit ongemak.

Bij nervositeit beginnen de oortoppen te trillen. Als een kat bang of agressief is, legt ze haar oren plat tegen haar kop. Een snel wisselende oorstand duidt op twijfel of spanning.

Goed om te weten: Een kat kan haar oren apart bewegen. Als ze dit doet, is ze bezig om geluiden uit verschillende richtingen te analyseren.

De houding van de staart is een belangrijke aanwijzing voor de stemming van een kat. Hiermee kan ze zelfs van een afstand haar gemoedstoestand aan soortgenoten laten zien.

Een kat in een neutrale stemming laat haar staart losjes naar beneden hangen. Een rechtopstaande staart duidt op zelfvertrouwen en vriendelijkheid. Dit effect wordt versterkt als de staartpunt zachtjes trilt, bijvoorbeeld bij een begroeting.

Een staart waarvan de punt een lichte bocht maakt en op een vraagteken lijkt, geeft aan dat de kat vriendelijk, maar onzeker is. Ze wacht op een teken over wat er gaat gebeuren.

Een horizontale staart met de punt omhoog betekent “nu niet storen” – de kat is gefocust. Zit de kat stil met haar staart op de grond en beweegt alleen de staartpunt zenuwachtig, dan is ze gespannen of opgewonden.

Een laag hangende staart wijst op twijfel of angst. Dit wordt versterkt als de kat ook een gedrukte lichaamshouding aanneemt. Een bewegende staart kan spanning of opwinding aanduiden – meer over “staartzwaaien” lees je verderop.

Zelfs de vacht van je kat kan je iets vertellen over haar stemming. Wanneer ze zich neutraal of goed voelt, ligt de vacht glad tegen het lichaam aan. Een kat die angstig of agressief is, zet haar vacht rechtop. Dit heeft een praktisch effect: een opgezet lijf laat de kat groter en indrukwekkender lijken, wat zowel aanvallers als concurrenten kan afschrikken.

Als een kat geschrokken is of een soortgenoot wil afweren, zet ze vaak alleen haar staartbont op. Een opgeblazen staart hoeft echter niet altijd een teken van angst te zijn – bij kittens en sommige volwassen katten maakt een “flessenborstelstaart” deel uit van speels gedrag of stoeien.

Daarnaast kan een licht opgezette vacht ook simpelweg betekenen dat de kat het koud heeft.

Ook de stand van de poten speelt een belangrijke rol in de lichaamstaal van katten. Een typisch teken van ontspanning en tevredenheid is het “trappelen” met de voorpoten. Hierbij drukt de kat afwisselend beide voorpoten tegen zachte oppervlakken, soortgenoten of mensen.

Dit gedrag komt voort uit het melktrappelen dat kittens doen bij hun moeder om de melkproductie te stimuleren.

De wervelkolom van een kat is uitermate flexibel, waardoor ze zich bijna in een hoefijzervorm kan buigen – de bekende bolle rug.

Als een kat deze houding aanneemt, kan het betekenen dat ze zich uitrekt na het slapen. Maar bij schrikreacties of bedreiging zetten katten vaak hun rug omhoog, soms zelfs op hun tenen, met de vacht overeind. Zo lijken ze groter en intimiderender, vooral als ze zich zijwaarts naar een tegenstander draaien.

Het tegenovergestelde gebeurt bij angst: dan maakt de kat zich zo klein mogelijk door zich dicht tegen de grond te drukken.

De lichaamstaal van een liggende kat kan je vertellen of ze zich tevreden en op haar gemak voelt. Een ontspannen kat ligt vaak op haar zij met gestrekte poten of in een opgerichte houding met ondergevouwen poten, ook wel bekend als de broodhouding.

Wanneer je kat zich op haar zij oprolt, hangt de betekenis af van de omstandigheden. Als de slaapomgeving koel is, zal de kat zich klein maken om zo min mogelijk lichaamswarmte te verliezen. Nestelt ze zich in een knusse slaapplaats, zoals een kattenmandje of een kattenhol, dan is deze compacte houding een natuurlijke reactie op de beperkte ruimte.

Als je kat zich echter op een ongebruikelijke plek oprolt of zich verstopt, kan dit een teken zijn dat ze zich onwel voelt. Let goed op of ze andere ziekteverschijnselen vertoont.

Het snorren van een kat moet je altijd in de context van de situatie interpreteren. Meestal is het een teken van welzijn en tevredenheid, maar sommige katten snorren ook als ze pijn of angst hebben, om zichzelf te kalmeren. Als het snorren niet past bij de situatie, observeer je kat dan goed – het kan wijzen op stress of ziekte.

Sissen en grommen zijn duidelijke signalen van verdediging en agressie. Een zacht koerend geluid daarentegen duidt op goede stemming en wordt vaak als een uitnodiging gebruikt.

Een mekkerend geluid, soms vergezeld van klapperende tanden, laat je kat horen wanneer ze gefascineerd is door iets wat ze niet kan bereiken, zoals een vogel achter het raam.

Hier zijn enkele duidelijke voorbeelden van typische emoties die een kat uitdrukt via haar houding. Stel je de lichaamstaal van een kat voor als beelden die haar stemming onthullen.

Als een kat agressief is, houdt ze haar staart horizontaal en zwaait die mogelijk heen en weer. Haar oren wijzen naar achteren, de rug is bol en de vacht op de rug en staart kan opgezet zijn.

Om haar irritatie te benadrukken, kan ze bovendien een waarschuwend gegrom laten horen. Zowel mensen als dieren moeten nu voorzichtig zijn, want de kat kan op elk moment aanvallen als haar tegenstander zich niet op tijd terugtrekt.

Bij angst zet een kat haar hele vacht overeind, waardoor ze groter lijkt en dreigender overkomt. Tegelijkertijd beweegt ze zich terughoudend en laag bij de grond met haar staart tussen de achterpoten richting het dichtstbijzijnde veilige schuilplekje. Ze kan daarbij ook sissen of grommen.

Kenmerkend voor een bange kat is de hoofdpositie: het hoofd is naar beneden gericht, maar de blik omhoog.

Een kat met een goede stemming straalt dit uit door een energieke en zelfverzekerde houding. Haar kop en staart staan recht omhoog, de oren wijzen naar voren en de vacht ligt glad tegen het lichaam aan.

Een ontspannen kat houdt haar staart losjes naar beneden gebogen. Ze ligt uitgestrekt of met de voorpoten onder haar lichaam gevouwen. Haar snorharen steken ontspannen opzij en haar oren staan recht vooruit of draaien rustig in de richting van omgevingsgeluiden.

Als een kat met half gesloten ogen en zijwaarts gedraaide oren tegen jou of een soortgenoot aanwrijft, is dit een uitnodiging om te knuffelen of te kroelen.

Dit gedrag heeft een extra betekenis: door met haar wangklieren tegen iemand aan te wrijven, markeert ze diegene als vertrouwde metgezel met haar eigen geur.

Katten zijn meesters in het verbergen van pijn, omdat ze als prooidieren geen zwakte willen tonen. Toch kunnen ze pijn uitdrukken via lichaamstaal.

Een kat die pijn heeft, vertoont vaak een gebogen houding, met haar hoofd laag naar beneden. De oren hangen slap en dit geeft haar gezicht een driehoekige vorm, wat een duidelijk signaal van ongemak kan zijn.

Als een kat in een speelse bui is, laat ze dat zien met een duidelijke lichaamshouding. Haar staart is omhoog en soms trilt de staartpunt lichtjes. Met speelse tikjes met de poot, demonstratieve kopstootjes of zelfs door zich op haar rug te rollen, nodigt ze je uit om te spelen.

Let op: vooral het laten zien van de buik wordt door mensen vaak verkeerd begrepen. Dit kan namelijk ook een verdedigingspositie zijn. Als een kat op haar rug ligt, beschermt ze haar nek tegen aanvallen en kan ze met alle vier de poten en uitgeklapte klauwen uithalen. Raak daarom niet zomaar de buik van een kat aan, tenzij de situatie duidelijk ontspannen en speels is.

Katten hebben een breed repertoire aan liefkozende gebaren. Als je alleen naar de lichaamstaal kijkt, zijn dat vooral fysieke aanrakingen zoals kopjes geven, langs je benen strijken en likken met de tong. Dit gedrag gebruikt een kat om geuren en feromonen over te dragen.

Andere vriendelijke signalen zijn langzaam knipperen, het vertrouwelijk tonen van de buik (maar alleen onder ontspannen omstandigheden) en het actief opzoeken van jouw nabijheid. Een kat kan dit doen door zachtjes met haar poten te trappelen op je schoot of door dicht tegen je aan te slapen.

Hoe een kat een mens begroet, hangt af van haar persoonlijkheid en van het feit of de persoon bekend is. Veel katten reageren op een vreemde bezoeker met terughoudendheid, negeren hem of zoeken een veilige schuilplaats.

Wil je contact maken met een onbekende kat, wees dan geduldig. Buig je rustig op gepaste afstand naar voren, steek je handrug uit zodat de kat eraan kan snuffelen en wacht af of ze het contact accepteert.

Een mensvriendelijke of nieuwsgierige kat zal waarschijnlijk tegen de benen aan strijken of met een zacht miauwtje begroeten. Een opgerichte staart duidt op vriendelijke stemming. Sommige katten drukken hun kop tegen je aan of geven zelfs aan dat ze opgetild willen worden.

Sommige katten begroeten je met een langzaam knipperen van een afstand, terwijl anderen je op de voet volgen door het huis. Elke kat heeft haar eigen unieke begroetingsritueel!

Stel je voor: je bent met een vriendelijke kat en een groep mensen in dezelfde ruimte. Iedereen is een kattenliefhebber, behalve één persoon die zich ongemakkelijk voelt bij katten. Deze persoon doet zijn best om de kat te negeren en vermijdt direct oogcontact. De verrassende uitkomst? De kat zal juist bij deze persoon de meeste interesse tonen en mogelijk zelf contact zoeken. De persoon die het contact wilde vermijden, wordt uiteindelijk vriendelijk door de kat benaderd.

Hoe kan dat?

De verklaring is simpel: oogcontact. Katten houden er niet van om aangestaard te worden, zelfs niet als een mens dat met goede bedoelingen doet. Binnen de kattenwereld is direct oogcontact een dreiging. Als een vreemde persoon haar constant aankijkt, kan de kat dit als een uitdaging opvatten en zal ze diegene waarschijnlijk niet uit zichzelf benaderen.

Als je daarentegen oogcontact vermijdt, voelt de kat zich meer op haar gemak. Een neergeslagen blik of een langzaam knipperen interpreteert ze als vriendelijk gedrag. Wil je een kat laten merken dat je geen bedreiging vormt? Probeer dan eens naar haar te knipogen.

Bij mensen die ze goed kennen, nemen veel huiskatten het met deze soortoverschrijdende blik-etiquette minder nauw. Katten herkennen bij vertrouwde personen ook andere signalen. Als je eigen kat je aankijkt, is dat zelden een bedreiging. Veel waarschijnlijker wil ze gewoon je aandacht trekken – misschien omdat ze voer wil of omdat ze hoopt dat je kattenspeelgoed tevoorschijn haalt.

Een ander veelvoorkomend misverstand bij katten is het verkeerd interpreteren van het “staartzwaaien” – iets wat ook bij andere diersoorten gebeurt. Veel mensen gaan ervan uit dat een kwispelende hond altijd blij is. In werkelijkheid kan een hond ook kwispelen als hij gespannen, onzeker, dominant of zelfs agressief is. Daarom moet het staartzwaaien altijd in de context van de lichaamstaal en situatie worden geïnterpreteerd.

Bij katten is het echter helemaal geen teken van vreugde. Een kat die haar staart heen en weer zwiept of haar staartpunt laat trillen, is meestal gespannen, gefocust of geïrriteerd. Dit gedrag kan wijzen op opwinding, waakzaamheid of een interne strijd over wat ze moet doen. Afhankelijk van de situatie en andere signalen in de lichaamstaal is het verstandig om voorzichtig te zijn en de kat niet verder te benaderen totdat haar gemoedstoestand duidelijk is.

Het lijkt soms alsof katten bewust communiceren met mensen – en dat is ook zo! Gedurende hun domesticatie hebben katten geleerd hoe ze gericht met hun menselijke huisgenoten kunnen praten. Dit is bijzonder, omdat het eigenlijk een soort “culturele vaardigheid” is die ze speciaal voor de omgang met mensen hebben ontwikkeld.

Het miauwen en mauwen van een volwassen huiskat is namelijk geen natuurlijk kattengedrag. Kittens miauwen om met hun moeder te communiceren, maar volwassen katten doen dit onderling nauwelijks. Katten die bij mensen wonen, hebben echter geleerd om deze “babytaal” te blijven gebruiken – in verschillende toonhoogtes en intensiteiten.

Op deze manier laten ze ons weten wat ze willen: of het nu honger is, een uitnodiging om te spelen of een verzoek om een deur te openen. Veel kattenbezitters kunnen op basis van het specifieke miauwgeluid van hun kat feilloos bepalen wat hun huisdier op dat moment wil – zelfs als ze de kat niet kunnen zien. Waarschijnlijk ben jij inmiddels ook goed bekend met het unieke “vocabulaire” van jouw kat!