Kattenaids of FIV: gevaarlijke immunodeficiëntie

Deze immuundeficiëntieziekte bij katten wordt veroorzaakt door het feline immunodeficiëntievirus, kortweg FIV. Deze afkorting is synoniem voor de ziekte geworden. Het virus behoort tot de familie van de zogenaamde lentivirussen: langzame virussen waarbij de eigenlijke ziekte pas na enige vertraging uitbreekt.
FIV is wereldwijd verspreid onder huiskatten; er zijn vijf subgroepen van het virus bekend. Geschat wordt dat ongeveer 11% van de huiskatten wereldwijd drager is van de ziekteverwekker.

De risicogroep omvat met name mannelijke buitenkatten die geïnfecteerde katten ontmoeten of die betrokken raken bij gevechten om territoria met rivalen en daarbij gewond raken: het virus wordt meestal overgedragen via bloed en speeksel. De ziekteverwekker dringt via beten de bloedbaan van het gebeten dier binnen, bereikt de lymfeklieren en begint daar de lymfocyten aan te vallen. In zeldzamere gevallen kan een geïnfecteerde drachtige kat het virus in de baarmoeder doorgeven aan haar baby’s. Daarentegen heeft bij seksueel contact tussen dieren geen overdracht van kattenaids plaats. Niet alleen huiskatten kunnen FIV krijgen: wereldwijd zijn er ook vormen van virusinfectie bij grote katten geconstateerd.

Het virus verstoort het immuunsysteem van het lichaam, verzwakt het en bevordert secundaire ziektes die uiteindelijk tot de dood leiden. Strikt genomen sterft de kat niet aan FIV zelf, maar aan infecties die het eigen lichaam niet meer kan bestrijden. De ziekte breekt meestal pas uit als de besmette katten ouder dan vijf jaar zijn. De oorspronkelijke besmetting kan op dit punt al lang geleden hebben plaatsgevonden.

De eerste symptomen van FIV zijn koorts, een afname van het aantal witte bloedcellen, zwelling van de lymfeklieren en diarree. Na deze fase kan de ziekte lange tijd afnemen voordat deze weer opflakkert. Als gevolg hiervan verslechtert de algemene toestand van de zieke dieren. De FIV-kat heeft – in verschillende mate – de volgende symptomen: de vacht wordt dun, de kat krijgt koorts, diarree en niet-genezende ontstekingen van het bindvlies, het tandvlees of de slijmvliezen. De katten vallen af en krijgen last van verminderde eetlust en gezwollen lymfeklieren.

Al deze klinische gevolgen zijn effecten van het verzwakte immuunsysteem dat niet langer bestand is tegen infecties, bacteriën of schimmels. Als de ziekte aanhoudt, kan dit uiteindelijk leiden tot luchtweg- en gastro-intestinale infecties, urologische en dermatologische problemen en ook tot kanker en bloedarmoede. Neurologische defecten die zich kunnen manifesteren in plotselinge agressie of dementie zijn zeer kenmerkend.

Kattenleukemie en een andere virale ziekte die ‘feline infectious peritonitis’ (FIP) wordt genoemd, kunnen symptomen ontwikkelen die lijken op die van kattenaids. Een eenduidige diagnose van FIV kan alleen op serologische basis gebeuren, door middel van een test op de aanwezigheid van antilichamen in het bloed. Voor de zekerheid moeten er met een zekere tussenpoos twee van dergelijke tests worden uitgevoerd, omdat de vorming van antilichamen wordt vertraagd. Een te vroeg uitgevoerde test kan onjuiste resultaten opleveren.
Genezen van FIV is met de huidige stand van de diergeneeskunde niet mogelijk. Wanneer je een kat hebt die aan kattenaids lijdt kun je dus geen zorg of therapie bieden die direct helpt bij het bestrijden van FIV, maar je kunt wel de secundaire infecties behandelen en de symptomen verlichten.

Voor zijn eigen bescherming en die van andere katten mag de aangetaste kat niet meer naar buiten. Je leefomgeving moet zo stressvrij mogelijk zijn, zodat de gezondheid niet negatief wordt beïnvloed door psychologische factoren. Antivirale chemotherapie kan de uitbraak van de ziekte vertragen. Met de juiste medicatie kan een geïnfecteerde kat lange tijd symptoomvrij leven. Pas nadat de laatste fase van de ziekte begint, is er geen verdere therapie mogelijk. De zieke dieren sterven dan meestal binnen een jaar. Er is momenteel geen vaccin tegen kattenaids in Europa, maar er wordt onderzoek gedaan naar serums. Net als bij aids bij de mens, maakt de verscheidenheid aan virusstammen en -mutaties het moeilijker om een werkzame stof te ontwikkelen.

Hoewel je niet kunt voorkomen dat een kat FIV oploopt, zijn er wel enkele dingen die je kunt doen om het risico te verminderen. Binnenkatten die geen contact hebben met mogelijk geïnfecteerde katten, leven het veiligste. Mannelijke buitenkatten moeten zo vroeg mogelijk worden gesteriliseerd: dit vermindert het territoriumgedrag van de dieren zodat ze minder vaak vechten en gebeten worden.

FIV kan niet worden overgedragen van kat op mens – er is dus geen risico op infectie voor mensen wanneer ze omgaan met een besmette kat.

Voor soortgenoten is het een ander verhaal: er is geen gevaar als de dieren vreedzaam met elkaar omgaan. Als de gezonde kat echter in contact komt met het bloed of het speeksel van de FIV-kat, kan er een infectie optreden. Zorgvuldige hygiënemaatregelen met gangbare ontsmettingsmiddelen bestrijden het virus, dat buiten het lichaam sowieso onstabiel is.