Katten, melk en kattenmelk: een complex onderwerp

Veel katten kunnen de melksuiker in koemelk, de zogenaamde lactose, niet verdragen. Dit is vergelijkbaar met lactose-intolerantie bij de mens, waarbij de consumptie van melk spijsverteringsproblemen in de vorm van misselijkheid, diarree en braken veroorzaakt. Dit alles heeft fysiologische redenen. Ieder pasgeboren zoogdier is afhankelijk van energievoorziening in de vorm van moedermelk.

De voedingswaarden van de melk zijn afgestemd op de behoeften van de betreffende diersoort: hoe sneller een babydier zich ontwikkelt, hoe voedzamer de melk die door de moeder wordt geproduceerd. Om dit te kunnen verwerken, vormt de maag van het jonge dier een enzym, lactase. Met behulp daarvan wordt lactose afgebroken om aan het lichaam te worden geleverd. Tijdens het spenen vermindert het lichaam de productie van lactase en stopt deze uiteindelijk volledig. Melk is voortaan niet meer licht verteerbaar. Om deze reden drinken volgroeide zoogdieren geen melk, zelfs niet als ze de kans krijgen.

De mens is anders. Waar onze voorouders in het verre verleden runderen en kleine herkauwers zoals schapen en geiten begonnen te houden, werd melk al snel erkend als hoogwaardig, energieleverend voedsel. Gedurende vele millennia raakte het menselijke lichaam gewend aan melk en ontwikkelde het het erfelijke vermogen om het te verteren. Genetische lactose-intolerantie komt alleen voor bij een bepaald percentage moderne mensen. In de Oost-Aziatische regio, waar de melkveehouderij van oudsher nauwelijks een rol heeft gespeeld, komt het veel vaker voor. Een duidelijke indicatie dat het vermogen om melk te verteren op volwassen leeftijd voortkomt uit een interactie tussen culturele ontwikkeling en erfelijkheid.

… en hun culinaire voorkeur voor melk. Ook hier spelen mensen een rol. Huiskatten waren onmisbare huisgenoten als muizenvangers, vooral op het platteland. Op boerderijen werden meestal koeien gehouden en natuurlijk gemolken. Het beschikbare product, de kennis van melk als gezonde voedingsbron en de aanwezigheid van katten zorgden ervoor dat goedbedoelende mensen de dieren af en toe melk gaven. En inderdaad: bij zogenaamde “boerderijkatten”, die van jongs af aan melk kregen, ontwikkelde zich, net als bij mensen, een bepaalde lactosetolerantie die kan worden overgedragen.

Katten die melk opslurpen als een vertrouwd, alledaags beeld is dus aannemelijk. Let wel: onze huistijgers groeiden in de regel niet meer op op een melkveebedrijf en lactosetolerantie is niet wijdverspreid onder kattensoorten. Voor jou als kattenbezitter betekent dit: zelfs als je kat lactosetolerant was, zou je ten behoeve van het dier niet moeten experimenteren. Ga ervan uit dat melk niet goed wordt verdragen door je huistijger en dat het naast maagpijn ook andere problemen kan veroorzaken.

Allereerst is het grotere probleem lactose. Het lijkt een voor de hand liggende oplossing om je huistijger lactosevrije melk te serveren. Maar dat is ook niet ideaal, en daarvoor moet weer naar moedermelk worden gekeken, dat wil zeggen de eigen melksoort. Een kalf waarvoor de koemelk bedoeld is, staat kort na de geboorte op eigen benen en moet bij twijfel weg kunnen rennen voor roofdieren. Dit vraagt veel energie van de vetrijke melk. Katten daarentegen nestelen zich na de geboorte, met een veel lager energieverbruik. De moedermelk van katten is navenant magerder. Lactosevrije melk zou verteerbaar zijn voor de kat, maar het zou een echte caloriebom zijn die de gezondheid en het figuur van het dier schaadt.

Aan de andere kant bevatten bewerkte zuivelproducten in kattensnacks, die bij huistijgers zeer populair zijn, net zo veel calorieën. Ze zijn een goede eiwitbron die met mate kan worden gegeven, dus als traktatie. In het geval van kaas verdwijnt de lactose bijna volledig uit het product door het rijpingsproces van harde kaas. Parmezaanse kaas en gelijkaardige soorten zijn in dit opzicht niet langer gevaarlijk. Ook de chemische samenstelling van door bacteriën gefermenteerde melkproducten verandert. Kwark heeft zichzelf zelfs bewezen als eerste hulp bij diarree. We hebben het echter consequent over kleine porties van dergelijke zuivelproducten, zoals een stukje harde kaas ter grootte van een vingernagel of een lepel kwark. De hoeveelheid lactose die met zulke kleine porties wordt ingenomen, is zo klein dat het gewoonlijk geen ongemak voor katten veroorzaakt.

Trouwens: omdat zuivelproducten veel zout en fosfaat bevatten, is het beter om geen kaas te geven als je tijger een nierziekte heeft.

Is je spinnende fijnproever ondanks alle nadelen een grote melkfan? Dan hoeft je huistijger niet helemaal zonder. De diervoederhandel heeft hiervoor een speciaal ontworpen oplossing. In speciale kattenmelk zit minder lactose. Deze melk is afgestemd op de voedingsbehoefte van katten, waardoor hij bijzonder interessant is als voedingssupplement. De melk wordt namelijk meestal gemengd met taurine, een aminozuur dat essentieel is voor de gezondheid van een kat. Kattenmelk levert ook een extra portie vitamines en calcium: een waardevolle aanvullende voeding voor drachtige, zogende of om andere redenen verzwakte of gestreste katten.

Let op: kattenmelk is geen drank Er is niets mis mee om je kat een bakje kattenmelk te geven als traktatie, maar de melk vervangt het drinkwater niet.